Leon Nowotarski

Niezapomniany gospodarz uzdrowiska 18 października minęła 50 rocznica śmierci inż. Leona Nowotarskiego, wieloletniego dyrektora Państwowego Zakładu Zdrojowego w Krynicy, osoby niezwykle zasłużonej dla rozwoju naszego miasta. W okresie jego działalności miejscowość przekształciła się w nowoczesny, modny kurort, dysponujący doskonałą bazą zabiegową oraz bogatą bazą hotelową w pensjonatach i kwaterach prywatnych. Sta- ła się też znaczącym centrum sportów zimowych. W historii Nowotarski zapisał się jako postać nietuzinkowa, doskonały gospodarz i społecznik, który pracę prawie całego swego życia poświęcił rozwojowi Krynicy. Z tego powodu okres międzywojenny nazywany jest często w uzdrowisku “epoką Nowotarskiego”.

Młodość i pierwsze lata w Krynicy

Leon Nowotarski był synem Antoniego i Apolonii ze Studenckich. Urodził się 9 maja 1878 r. w Żywcu. Ukoń- czył gimnazjum im. Marcina Wadowity w Wadowicach (to samo, do którego w latach trzydziestych uczęszczał przyszły papież Karol Wojtyła). Dalsze wykształcenie zdobył w wiedeńskiej politechnice, gdzie uzyskał tytuł inżyniera na wydziale inżynierii lądowo-wodnej. Po jej ukończeniu w 1907 r. wrócił do kraju i podjął pracę przy regulacji Dunajca w Rejonowym Zarządzie Regulacyjnym w Tarnowie. W 1911 r. przeniósł się do Krynicy, z którą był związany do końca życia. Tutaj poznał swoją przyszłą żonę Janinę Nitribitt, pochodzącą ze znanej rodziny krynickich aptekarzy. Tu przyszedł na świat jego jedyny syn Zbigniew. W latach 1911-1914 Nowotarski pracował przy regulacji Kryniczanki i budowie wodocią- gu, a następnie do roku 1918 był nadzorcą technicznym w Państwowym Zakładzie Zdrojowym. W tym samym roku został mianowany dyrektorem Zakładu Zdrojowego, a równocześnie objął stanowisko przewodniczą- cego Komisji Zdrojowej. Funkcję tę pełnił przez ponad trzydzieści lat, do maja 1950 r., z kilkuletnią przerwą przypadającą na okres okupacji hitlerowskiej.

„Epoka Nowotarskiego”

O tym, jak ważne dla uzdrowiska były lata kadencji Leona Nowotarskiego, świadczy liczba podjętych wówczas decyzji oraz zrealizowanych inwestycji. W tym okresie Krynica podlegała intensywnej, a jednocześnie bardzo harmonijnej rozbudowie. Liczba istotnych dla uzdrowiska inwestycji, wykonanych w tym okresie, jest imponująca. W 1920 r. rozpoczęto budowę Nowych Łazienek Mineralnych, oddanych do użytku w 1926 r. Na potrzeby nowego obiektu przygotowano 8 odwiertów o głębokości od 130 do 950 m (tzw. wody szybowe) oraz odwiert dwutlenku węgla. W uzdrowisku powstała też mechaniczna oczyszczalnia ścieków zbudowana pod kierunkiem inż. Jana Rakoczego. Następne lata przyniosły kolejne duże inwestycje tj. przebudowa kotłowni w Starych Łazienkach Mineralnych, powstanie bulwarów nad Kryniczanką, rozpoczęcie pomiarów geodezyjnych dla całej miejscowości, uporządkowanie centrum uzdrowiska. W 1929 r. oddano do użytku tzw. górną elektrownię przy Nowych Łazienkach Mineralnych, zaś cztery lata później dolną. W tym czasie nie brakowało też inwestycji związanych z rozwojem Krynicy jako ośrodka sportów zimowych. Powstał m.in. stadion z krytymi trybunami, skocznia narciarska na Górze Krzyżowej i tor saneczkowy z Góry Parkowej. Momentem przełomowym dla krynickich sportów zimowych było powierzenie Krynicy organizacji V zawodów narciarskich o Mistrzostwo Polski w 1924 r. oraz oficjalne otwarcie pierwszego sezonu zimowego w Uzdrowisku. Z innych ważnych przedsięwzięć tamtych lat należy wspomnieć budowę kolejki na Górę Parkową (1937), nowego gmachu poczty, dworca kolejowego oraz rozpoczęcie budowy szpitala. Począwszy od 1929 r. w Krynicy powstało wiele obiektów hotelowych i sanatoryjnych tj. Lwigród, Kasztelanka (1935), Patria, czy Nowy Dom Zdrojowy, otwarty 4 lipca 1939 r., w któ- rym mieściły się biura Zakładu Zdrojowego i Komisji Zdrojowej. W 1938 r. położono kamień węgielny pod budowę zakładu przyrodoleczniczego wg projektu Romualda Gutta. 

Czas wojny

Okres intensywnej rozbudowy Krynicy został przerwany wybuchem II wojny światowej. Był to okres trudny nie tylko dla naszego miasta, ale też dla samego Nowotarskiego, który za wszelką cenę chciał uchronić uzdrowisko przed wojennymi zniszczeniami. Dyrektor pisał o tym w swoim życiorysie, którego fragment cytuje w jednym z listów Roman Nitribitt: “4 września 1939 wskutek rozkazu b. Ministerstwa Opieki Społecznej ewakuowałem mienie zakładowe w 12 wagonach i wyjechałem do Dubna... do Tarnopola... do Lwowa, ukrywając się przed Niemcami, którzy mnie poszukiwali”. Chodziło o urządzenia i aparaturę uzdrowiskową, łącznie z miedzianymi wannami z krynickich łazienek, za któ- rych wywóz dyrektor był poszukiwany przez gestapo. Kolejnymi tragicznymi wydarzeniami była śmierć żony dyrektora Janiny oraz wywiezienie do oświęcimskiego obozu koncentracyjnego syna Nowotarskich Zbigniewa. Z powodu wywiezienia przez Leona Nowotarskiego urządzeń uzdrowiskowych, Zbigniew został zakładnikiem, a następnie poniósł śmierć w obozie zagłady. Był on niezwykle uzdolnionym młodym człowiekiem. Ukończył wydział prawa na Uniwersytecie Jagielloń- skim, a później kontynuował studia na Uniwersytecie w Strassburgu. Po zakończeniu wojny Leon Nowotarski ponownie zajął stanowisko dyrektora Zakładu Zdrojowego i wznowił działalność uzdrowiska. 

Praktyk i teoretyk

Nowotarski zapisał się w historii nie tylko jako skuteczny praktyk, ale również teoretyk w zakresie funkcjonowania uzdrowiska – opublikował wiele prac, brał też udział w działaniach Rady do Spraw Uzdrowisk i Związku Uzdrowisk. W artykule pt. “Kilka sylwetek spośród zasłużonych dla balneotechniki” z 1985 r. I. Potocki pisze o Leonie Nowotarskim: “był rasowym praktykiem i realizatorem. Niepowtarzalny gospodarz uzdrowiska. Człowiek szlachetny, skromny. Mogąc mieszkać okazale w Krynicy, do śmierci pozostał w małym zagrzybionym domku, wzbraniając się nawet przed doprowadzeniem centralnego ogrzewania do służbowego mieszkania, byle tylko nie uszczuplić zasobów zakładu. – Jego dzień pracy był długi. Od wczesnego ranka obchodził place budów i stanowiska pracy, a już o godzinie ósmej przyjmował interesantów w swym biurze. Po godzinach urzędowania dzielił swój czas pomiędzy różne instytucje społeczne. Nie stosował nigdy żądań dla siebie, bardzo wiele zaś dla Krynicy”. Leon Nowotarski do końca życia pozostał w Krynicy. Mieszkał w domu “Zielona Górka” usytuowanym na deptaku, w centrum kurortu. Mieszkanie to otrzymał z racji pełnionej przez siebie funkcji dyrektora Zakładu Zdrojowego. W ostatnich latach życia ciężko chorował. Opiekowała się nim pani Aniela Dziedzina (jej wspomnienia dotyczące m.in. Leona Nowotarskiego ukazały się w “Krynickich Zdrojach” nr 5/6 2004). Dyrektor zmarł 18 października 1957 r. Na jego pogrzebie obecne były rzesze kryniczan, a także delegacje ze wszystkich polskich uzdrowisk. Został pochowany w grobowcu Nitribittów na cmentarzu komunalnym w Krynicy- Zdroju.

opr. J.M.

W artykule wykorzystano publikacje: 1. 40 lat Krynickiego Towarzystwa Hokejowego 2. Krynica, Kraków, 1994 pod red. F. Kiryka 3. Żak J., Rysiewicz M., Krynica-Zdrój. Miasto, ludzie, okolice, Krynica - Warszawa 2002. 4. Materiały archiwalne ze zbiorów biblioteki.



żródło : "KRYNICKIE ZDROJE 2007"